Ομιλία του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνου Τασούλα στην εκδήλωση «Η λειτουργία του επιτελικού κράτους στη νομοθέτηση: Η περίπτωση της Ελλάδας ως φιλοδοξία και έμπνευση» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Κυρίες και κύριοι,
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η σημερινή εκδήλωση και για το θέμα της και λόγω του ακροατηρίου.
Η ηγεσία της Δικαιοσύνης, κύριε Πικραμμένε,
Η ηγεσία της Προεδρίας της Κυβερνήσεως,
O αρμόδιος υπουργός Επικρατείας, βουλευτές, στελέχη της διοικήσεως, που έχουν εκπαιδευτεί εις το καλώς νομοθετείν, προκειμένου να κάνουμε αυτό που ελέχθη προηγουμένως.
Τον πρώτο απολογισμό μίας προσπαθείας η οποία δείχνει από τα πρώτα ανάγλυφα αποτελέσματα ότι δεν θα αποτελέσει το ομότιτλο του ομώνυμου μυθιστορήματος του Καραγάτση, τη «μεγάλη χίμαιρα».
Αλλά θα αποτελέσει μία εξέλιξη η οποία πράγματι, σε ένα τομέα, που σπάνια το ελληνικό κράτος επέλεγε να αναμετρηθεί με αυτόν, της καλής νομοθέτησης, θα αποτελέσει λοιπόν ένα πρώτο καλό βήμα για τη περαιτέρω οριστικοποίηση αυτής της θετικής εξέλιξης.
Η ελληνική μυθολογία είχε λύσει όλα τα προβλήματα.
Η ελληνική μυθολογία είχε ως θεά την Ευνομία. Ευνομία σημαίνει καλή νομοθέτηση, καλή οργάνωση του κράτους.
Μάλιστα, ένας σπουδαίος λυρικός ποιητής, ο Πίνδαρος είχε προηγηθεί της Expertise France, στην οποία εύχομαι να τα εκατοστήσει, γιατί γιορτάζει δέκα χρόνια ευδόκιμης παρουσίας στη Γαλλία και στο εξωτερικό, ο Πίνδαρος είχε χαρακτηρίσει σε ποίημα, κάτι που δεν θα το πω στα αρχαία ελληνικά, γιατί συμπαθώ το μεταφραστικό επάγγελμα, είναι δύσκολα τα αρχαία ελληνικά πρωτίστως για τους Έλληνες, ο Πίνδαρος, λοιπόν, είχε χαρακτηρίσει την ευνομία ως το στέρεο στήριγμα των κρατών.
Και τώρα καλούμεθα εδώ σήμερα να μετακινήσουμε την ευνομία από το γοητευτικό χώρο της μυθολογίας εις το ρεαλιστικό χώρο της πραγματικότητας.
Θα κάνουμε την ευνομία όχι θεά της μυθολογίας αλλά εφαρμοστική πρακτική η οποία βελτιώνει την αποτελεσματικότητα και τη διαφάνεια του κράτους. Μέγα εγχείρημα.
Η πρώτη φορά που το ελληνικό δημόσιο στην πραγματικότητα θεσμικά επιχείρησε να βάλει κανόνες καλής νομοθέτησης, κανόνες ευνομίας ήταν το 2012, πολύ πρόσφατα, με το νόμο 4048.
Ωστόσο ο νόμος για το επιτελικό κράτος, ο πρώτος νόμος της κυβέρνησης Μητσοτάκη, που ψηφίστηκε Αύγουστο, που σημαίνει ότι ήταν έτοιμος ο νόμος αυτός, προκαταβολικά, δεν περίμενε την εκλογή, υπήρχε προεργασία, κάτι το οποίο είναι σπάνιο στα ελληνικά νομοθετικά και διοικητικά πράγματα, αυτός ο νόμος καινοτόμησε.
Aυτός ο νόμος, λοιπόν, ο 4622 βελτίωσε πάρα πολύ τον νόμο του 2012. Όχι, γιατί έκανε μία τρομακτική αλλαγή εις τους ισχύοντες κανόνες και επικεφαλίδες και περιγραφής της καλής νομοθετήσεως αλλά είχε τη πρακτική επινόηση να θεσπίσει και διαδικασίες εξασφάλισης της τήρησης των κανόνων. Γι’ αυτό σήμερα εδώ κάνουμε απολογισμό θετικό αυτής της βελτίωσης.
Ένας παλιός πρωθυπουργός του Ισραήλ, κύριε Πικραμμένε, είχε κατηγορηθεί ότι δεν τήρησε τις υποσχέσεις του. Και απάντησε: «Βεβαίως δεν τήρησα την υπόσχεση μου αλλά δεν είχα υποσχεθεί ότι θα τηρώ τις υποσχέσεις μου».
Έτσι και ο νόμος 4622 του ’19. Υποσχέθηκε θεσμικά ότι θα τηρηθούν οι υποσχέσεις του νόμου 4048 και καθιέρωσε διαδικασίες σκληρής επιτήρησης ελέγχου και απολογισμού της τήρησης των επαγγελιών. Γιατί συνήθως η νομοθεσία στην Ελλάδα είναι διακηρυκτική και λιγότερο πρακτική. Γινόμαστε, λοιπόν, ολοένα και περισσότερο πρακτικοί.
Και οφείλω ως Πρόεδρος της Βουλής να ευχαριστήσω την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την συνδρομή της, να ευχαριστήσω την DG REFORM και βεβαίως την Εxpertise France και τα στελέχη της δημοσίας διοικήσεως, της Προεδρίας της Κυβέρνησης, της Βουλής των Ελλήνων, που αυτή τη διετία συνέβαλλαν με αυτόν τον θετικό τρόπο στην άρνηση και στην εξαίρεση αυτής της προσπάθειας από το να ονομάζεται «μεγάλη χίμαιρα». Αλλά είναι μία πραγματικότητα, η οποία εξελίσσεται θετικά.
Για να καταλάβετε πόσο δύσκολο ήταν το εγχείρημα το οποίο έφερε αποτελέσματα θα σας αναφέρω ορισμένα ποσοτικά αποτελέσματα αυτής της μικρής περιόδου μετά την εφαρμογή του νόμου του επιτελικού κράτους και των προβλέψεων του για την καλυτέρευση της νομοθετήσεως.
Η Βουλή των Ελλήνων είναι το πεδίο όπου δοκιμάζονται όλες αυτές οι θεσμικές πρωτοβουλίες. Άρα ακούστε από πρώτο χέρι έναν πρώτο χονδρικό αλλά εντυπωσιακό απολογισμό. Ενώ την περίοδο 2019-2023, την περίοδο της προηγούμενης Βουλής, είχαμε 50% αύξηση του νομοθετικού έργου, είχαμε 50% λιγότερες τροπολογίες, που δικαίως θεωρούνται μια παραφωνία στην καλή νομοθέτηση. 50% λιγότερες τροπολογίες με 50% αύξηση της νομοθέτησης.
Είχαμε ριζική μείωση των εκπρόθεσμων τροπολογιών. Στη νέα Βουλή, αυτή που εξελίσσεται τώρα μετά τις εκλογές του καλοκαιριού, του 2023, στη νέα Βουλή, μέχρι τώρα δεν έχουμε κάνει εκπρόθεσμη τροπολογία. Οι Διαρκείς Επιτροπές της Βουλής οι οποίες τρόπον τινά προνομοθετούν, προετοιμάζουν δηλαδή τα νομοθετήματα για την Ολομέλεια, οι Διαρκείς Επιτροπές της Βουλής, αυτά τα προνομοθετικά εργαστήρια, αύξησαν την περίοδο από το 2019 έως τώρα τον αριθμό των συνεδριάσεων τους άρα τον αριθμό της ποσοτικής και ποιοτικής ενασχόλησης τους με τη νομοθεσία, διορθωτικά πριν την Ολομέλεια, αύξησαν τον αριθμό των συνεδριάσεων τους κατά 31%.
Η νομοθεσία δηλαδή υπόκειται σε μεγαλύτερη προετοιμασία πριν οδηγηθεί στην οριστική της εξέλιξη που είναι η Ολομέλεια της Βουλής. Η Βουλή αντελήφθη τα μηνύματα αυτής της λαμπρής συνεργασίας της πολιτείας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και φρόντισε ώστε όταν οι βουλευτές που προέκυψαν από τις εκλογές του 2023 ήρθαν να δώσουν τον όρκο τους, να βρουν στο έδρανό τους μια ενδιαφέρουσα έκδοση η οποία είναι εναρμονισμένη από άλλες πηγές όμως με την ανάγκη καλής θεσμοθέτησης.
Το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων μετέφρασε το 2022 τα κριτήρια ελέγχου που έχει θεσπίσει το Συμβούλιο της Ευρώπης, μέσω της περίφημης επιτροπής Βενετίας, τα κριτήρια ελέγχου, την check list δηλαδή για το Κράτος Δικαίου και ανάμεσα στα κριτήρια ελέγχου για το Κράτος Δικαίου, υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για την νομοπαραγωγική διαδικασία το όποιο κεφάλαιο περίμενε τους νέους νομοθέτες της Βουλής το 2023, οι οποίοι είχαν να εφαρμόσουν και τον νόμο περί επιτελικού κράτους και την τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής που εναρμονίστηκε με αυτές τις παραδοχές του επιτελικού κράτους.
Η νομοπαραγωγική διαδικασία, κατά την επιτροπή της Βενετίας πρέπει να υπαγορεύεται από σαφείς συνταγματικούς κανόνες και πράγματι τα άρθρα 73 έως και 77 του Συντάγματος είναι σαφέστατα, πρέπει η ερμηνεία του Κοινοβουλίου να υπερέχει άλλων ερμηνειών ως προς τα νοήματα των νόμων, πρέπει να συζητούνται δημόσια στο Κοινοβούλιο και να είναι επαρκώς αιτιολογημένα τα σχέδια νόμων, πρέπει το κοινό να έχει πρόσβαση στα νομοσχέδια, ώστε να καταθέτει τις απόψεις του. Πρέπει να πραγματοποιούνται μελέτες επιπτώσεων πριν από την υιοθέτηση της νομοθεσίας και πρέπει το Κοινοβούλιο να μετέχει στη διαδικασία σύνταξης, κύρωσης, ενσωμάτωσης και εφαρμογής διεθνών συνθηκών.
Τα κριτήρια ελέγχου της επιτροπής της Βενετίας είναι ένα μίνιμουμ κριτηρίων που και ενημερωθήκαμε για αυτά και τα σεβόμαστε και προχωρούμε σε περαιτέρω βελτιώσεις.
Η προετοιμασία ενός νόμου και η περαιτέρω κατανόηση ενός νόμου, όχι από τον νομοθέτη ή από τον νομοτέχνη, που είναι μία καινούργια ορολογία, ένας νεολογισμός, συμπαθητικός ωστόσο, που πρέπει να προσφεύγουμε σε νομοτέχνες για να βελτιώσουμε περαιτέρω την απόδοσή μας, είναι ζητούμενο. Η ερμηνεία ενός νόμου πηγάζει από πολλές πλευρές. Ωστόσο, η παλιά αιτιολογική έκθεση, η μονομέρεια και το συμπαγές της παλιάς αιτιολογικής έκθεσης, έχει σήμερα διασπαρεί σε ένα σωρό στοιχεία και πληροφορίες που αποσυναρμολογούν εντελώς το νομοθέτημα και σου δίνουν να το καταλάβεις έως την παραμικρή του λεπτομέρεια. Υπάρχει, βάσει του νέου Κανονισμού της Βουλής, η ανάλυση των συνεπειών ρύθμισης, απότοκος της νομοθεσίας του επιτελικού κράτους και της συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Expertise France.
Μια πλήρης ανάλυση συνεπειών ρύθμισης. Επιτρέψτε μου να θεωρήσω ανάμεσα σε όλες αυτές τις υπολεπτομέρειες αυτής της αναλύσεως σαν πιο σημαντική που καταπολεμά κυρίως την πολυνομία, που είναι η δίδυμη αδερφή της κακονονίας, την λεπτομέρεια που είναι υποχρεωτική πλέον στην εισηγητική έκθεση, όπως λέγεται πλέον διαφορετικά, των νόμων και η οποία απαντά στο, δύσκολο ερώτημα, γιατί δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της υφιστάμενης νομοθεσίας αυτό που θέλετε να αντιμετωπίσετε με τη νέα νομοθεσία.
Αυτό το ερώτημα που υπάρχει σε όλα τα νέα νομοθετήματα και που πρέπει αιτιολογημένα να απαντηθεί είναι ένα σημαντικό φρένο, προκαταβολικό στην πολυνομία η οποία είναι η δίδυμη αδελφή της κακονομίας.
Το ελληνικό κράτος επιχείρησε κατά καιρούς να βελτιώσει τον εαυτό του. Μεταπολεμικά είχαμε από την έκθεση Βαρβαρέσου, την έκθεση Αργυριάδη, την έκθεση Γουίλσον, την έκθεση του Ζορζ Λανγκρόν, η συνεργασία της κυβερνήσεως, της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως με τον ΟΟΣΑ το 1963, η οποία ολοκληρώθηκε το 1964, εκθέσεις του ΚΕΠΕ.
Όλες αυτές οι εκθέσεις, οι οποίες μιλάνε για τη βελτίωση της αποδόσεως της δημόσιας διοίκησης, σπάνια αναφέρονται στην καλή νομοθέτηση. Κυρίως αφορούν και αναφέρονται στην εξέλιξη των δημοσίων υπαλλήλων, στην επιμόρφωσή τους, στην οργανωτική διάρθρωση της δημοσίας διοικήσεως, τα περίφημα «κουτάκια» και μόνο ο Ζορζ Λανγκρόν θα μπορούσε να ήταν σήμερα στέλεχος της Expertise France, αυτός ο σπουδαίος Γάλλος εμπειρογνώμων, που υπέβαλε τον Ιανουάριο του 1964 αυτή την έκθεση για τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης, μόνο ο Λαγκρόν λοιπόν στην έκθεσή του μιλάει για την νομοθέτηση, με λίγα λόγια και λέει για τις επιπτώσεις του άκρατου νομικισμού εις την νομοθεσία στην Ελλάδα.
Και εξηγεί, ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε αναγορεύσει σε τιμητική θέση την αποτελεσματικότητα, την οποία πρέπει να την βλέπουμε μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας, αλλά θεωρούμε την αποτελεσματικότητα περίπου σαν εχθρό της νομιμότητας. Έχουμε υποκύψει στην ανάγκη της νομιμότητας υπό την έννοια της τυπολατρείας και η δημόσια διοίκηση φροντίζει περισσότερο να είναι καλυμμένη παρά δημιουργική.
Και οφείλουμε αυτή την δυστοκία του διαχωρισμού αυτών των δύο εννοιών να την φέρουμε σε επαφή και να διευκολύνουμε την αποτελεσματικότητα.
Να εντάξουμε την αποτελεσματικότητα δια της νομοθετήσεως μέσα στους κανόνες της νομιμότητας και να μην τα θεωρούμε ότι αυτά είναι εχθρικά.
Αυτό έχει βελτιωθεί αφάνταστα και οφείλω να πω, επειδή «ανάγκα και θεοί πείθονται», αυτό βελτιώθηκε σημαντικά και λόγω της πανδημίας, η αντιμετώπιση της οποίας μας ανάγκασε εγκαίρως, γρήγορα και με διαφάνεια να αντιμετωπίσουμε αυτό το διαζύγιο νομιμότητας και αποτελεσματικότητας, να τα φέρουμε πιο κοντά.
Και είναι σπουδαίο βλέποντας την πρόοδο του Ελεγκτικού Συνεδρίου να πω, γιατί η Βουλή συνεργάζεται και με το Ελεγκτικό Συνέδριο και με όλα τα ανώτατα δικαστήρια, ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο όλη αυτή την νομοθέτηση την έκτακτη της πανδημίας, η οποία πάντρεψε την αποτελεσματικότητα με την νομιμότητα νομοθετικά, να θεωρήσει ότι κατά βάση δεν δημιουργεί πρόβλημα ούτε διαφάνειας ούτε διάρρηξης βασικών αρχών του Δικαίου.
Το 1959, πριν 65 χρόνια, το ελληνικό κράτος δια του υπουργείου Συντονισμού και υπουργού τότε, του Αριστείδη Πρωτοπαπαδάκη, επιχείρησε να κωδικοποιήσει την διοικητική νομοθεσία κάτι που σήμερα γίνεται με ραγδαίους ρυθμούς.
Είχαμε περίπου 20 κωδικοποιήσεις τα τελευταία χρόνια, όταν όλα τα προηγούμενα είχαμε μόλις 10.
Κωδικοποιήθηκε η διοικητική νομοθεσία με το νομοθετικό διάταγμα 3180 του 1959. Αναζήτησα την εισηγητική έκθεση εκείνου του νομοθετικού διατάγματος. Ακούστε τι έλεγαν το 1959 πριν 65 χρόνια:
«Έχουμε νομοθετικό πληθωρισμό, πλημμελή εσωτερική διάρθρωση νομοθεσίας, λαβύρινθο νομοθετικό ο οποίος καθιστά ανέφικτη ή δυσχερέστατη την ανεύρεση των ισχυουσών κανόνων δικαίου». Και καταλήγει η εισηγητική έκθεση: «Η ανεύρεση των ισχυόντων διατάξεων θυμίζει αναζήτηση ισχύοντος αλλοδαπού δικαίου στη δυσκολία του λόγω ακριβώς της πολυνομίας και της ετερότητας προέλευσης της νομοθέτησης».
Σήμερα όλα αυτά τα προβλήματα αντιμετωπίζονται γιατί το ελληνικό δημόσιο αποφάσισε να δει κατάματα αυτό το πρόβλημα και να αντιληφθεί ότι δεν είναι μόνο η διοικητική αναδιάρθρωση, τα κουτάκια στη δημόσια διοίκηση ή οι βαθμοί της τοπικής αυτοδιοικήσεως που θα κάνουν το δημόσιο καλύτερο, αλλά είναι επιτέλους και η καλή νομοθέτηση.
Η αρχή έγινε με τον νόμο περί επιτελικού κράτους, τα αποτελέσματα από τότε έως σήμερα είναι πάρα πολύ θετικά και είναι ευοίωνα.
Χθες, κυρίες και κύριοι, ολοκληρώθηκε μια αεροναυτική άσκηση στην οποία έλαβαν μέρος οι ένοπλες δυνάμεις της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Κύπρου εις την ανατολική Μεσόγειο, δυτικά και νότια της Κύπρου.
Αυτή η αεροναυτική άσκηση έχει να κάνει με επίδειξη δυνάμεως και στρατιωτικής ικανότητας αυτών των μεσογειακών χωρών στην ευαίσθητη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου εν όψει της ανάγκης να νιώθουν οι λαοί ότι η ασφάλεια και η σταθερότητα σε αυτή την εύθραυστη περιοχή είναι κατοχυρωμένες. Και είναι κατοχυρωμένο επίσης και το διεθνές δίκαιο δια της ισχύος της στρατιωτικής.
Η άσκηση αυτή η οποία γίνεται από το 2020 και μετά λέγεται «Ευνομία».
Σήμερα είμαστε ενώπιον μιας άλλης ασκήσεως ευνομίας που δεν αφορά το διεθνές δίκαιο, αφορά το εσωτερικό δίκαιο. Και είμαι βέβαιος ότι αυτή η άσκηση της ευνομίας χάρη στην νομοθετική πρωτοβουλία της Κυβερνήσεως, χάρη στην συνεργασία της Βουλής και των κοινοβουλευτικών κομμάτων, χάρη στην βοήθεια της Expertise France θα πετύχει πολύ περισσότερα αποτελέσματα που ευχαρίστως θα ανακοινωθούν στον επόμενο απολογισμό.
Γιατί όπως είπα και στην αρχή του χαιρετισμού μου πρέπει να φροντίσουμε ώστε η ευνομία να μετακομίσει από τον χώρο της μυθολογίας εις τον χώρο της πραγματικότητας.
Καλώς ορίζω λοιπόν την ευνομία εις την πραγματικότητα από την μυθολογία.
Ευχαριστώ.
Χάρης Δούκας: Συνεργασία αποτελεί για μένα αυτό που λέω “ενώνουμε δυνάμεις”