Η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης το 2024, στην οποία περιγράφεται το πώς διαχειρίστηκε η ΕΕ πρωτοφανείς προκλήσεις στο τοπίο της ενεργειακής πολιτικής κατά τη διάρκεια της θητείας της παρούσας Επιτροπής, εφοδιάζοντας την ΕΕ με κανονιστικό πλαίσιο για την επιδίωξη της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια και θέτοντας τα θεμέλια για ανανεωμένη οικονομική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα.
Τα τελευταία έτη η ΕΕ κατάφερε, με καθοριστικό τρόπο, να αντιμετωπίσει κρίσιμους κινδύνους για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της, να ανακτήσει τον έλεγχο της αγοράς και των τιμών ενέργειας, αλλά και να επιταχύνει τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα:
Η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές καταρρίπτει νέα ρεκόρ δυναμικότητας. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024 το ήμισυ της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ προήλθε από ανανεώσιμες πηγές.
Το μερίδιο ρωσικού αερίου στις εισαγωγές της ΕΕ μειώθηκε από 45 % το 2021 σε 18 % τον Ιούνιο του 2024, ενώ έχουν αυξηθεί οι εισαγωγές από αξιόπιστους εταίρους όπως η Νορβηγία και οι ΗΠΑ.
Μεταξύ Αυγούστου του 2022 και Μαΐου του 2024 μειώσαμε τη ζήτηση αερίου κατά 138 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Η ΕΕ πέτυχε τον στόχο της για χειμερινά αποθέματα αερίου ύψους 90 % στις 19 Αυγούστου 2024, πολύ πριν από την προθεσμία της 1ης Νοεμβρίου.
Οι τιμές της ενέργειας είναι πιο σταθερές και παραμένουν σημαντικά χαμηλότερες από τα υψηλότερα επίπεδα της ενεργειακής κρίσης του 2022.
Οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ έχουν μειωθεί κατά 32,5 % από το 1990 έως το 2022, ενώ η οικονομία της ΕΕ μεγεθύνθηκε κατά περίπου 67 % την ίδια περίοδο.
Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ ηγήθηκε της παγκόσμιας πρωτοβουλίας για τον τριπλασιασμό της δυναμικότητας ανανεώσιμης ενέργειας και τον διπλασιασμό των βελτιώσεων της ενεργειακής απόδοσης στο πλαίσιο της σταδιακής εγκατάλειψης των ορυκτών καυσίμων, η οποία εγκρίθηκε από όλα τα μέρη στη διάσκεψη COP28 στο Ντουμπάι.
Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά την ανανεώσιμη ενέργεια. Η αιολική ενέργεια ξεπέρασε το αέριο και έχει καταστεί η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ πίσω από την πυρηνική ενέργεια, ενώ έως το πρώτο εξάμηνο του 2024 το 50 % της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ παραγόταν από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το 2022 η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας επανήλθε σε πτωτική πορεία στην ΕΕ, μειούμενη κατά 4,1 %. Ωστόσο, θα πρέπει να ενταθούν περαιτέρω οι προσπάθειες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης ώστε η ΕΕ να επιτύχει τον στόχο μείωσης της τελικής κατανάλωσης ενέργειας κατά 11,7 % έως το 2030.
Χρειάζεται κι άλλη βελτίωση, μεταξύ άλλων όσον αφορά τον εξηλεκτρισμό του εξοπλισμού θέρμανσης σε όλους τους τομείς και τον ρυθμό ανακαίνισης των κτιρίων. Πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας. Αυτή η αντιμετώπιση είναι καθοριστική για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της ΕΕ και για την επιτάχυνση των επενδύσεων στα ολοκληρωμένα δίκτυα υποδομών της Ευρώπης, που είναι απαραίτητα για τον εξηλεκτρισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Σε έκθεση υπενθυμίζεται ότι όλα τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλουν τα τελικά επικαιροποιημένα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα το συντομότερο δυνατό, ώστε να διασφαλιστεί η συλλογική επίτευξη των στόχων για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030. Από την αξιολόγηση των προσχεδίων των ενημερωμένων ΕΣΕΚ που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 προκύπτει ότι τα κράτη μέλη έχουν κάνει ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά αυτό δεν επαρκεί ακόμη για τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 και τα κράτη μέλη πρέπει να λάβουν υπόψη τις συστάσεις της Επιτροπής για τα τελικά τους σχέδια.
Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης έκθεση σχετικά με τη λειτουργία του κανονισμού για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα, η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο κανονισμός παίζει σημαντικό ρόλο για τη διατήρηση της ΕΕ σε τροχιά επίτευξης των στόχων της για το 2030, καθιστώντας πιο συνεκτικό, πιο ολοκληρωμένο και πιο απλό τον σχεδιασμό και την υποβολή στοιχείων.
Στο μέλλον θα πρέπει να αντιμετωπιστούν νέες και αναδυόμενες προκλήσεις, όπως το υφιστάμενο έλλειμμα φιλοδοξίας στους στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση, η αύξηση της ενεργειακής φτώχειας, η διαφορά στις τιμές της ενέργειας σε σύγκριση με άλλους παγκόσμιους ανταγωνιστές και ο κίνδυνος νέων κρίσιμων στρατηγικών εξαρτήσεων.
Για την αντιμετώπισή τους θα χρειαστεί αποφασιστική πολιτική απάντηση και κλιμάκωση των προσπαθειών σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, μέσω του μεγαλύτερου συντονισμού, της ενοποίησης της αγοράς και της κοινής δράσης.
Ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και της ανταγωνιστικότητας
Οι κατασκευαστές της ΕΕ βρίσκονται αντιμέτωποι με αυξανόμενο ανταγωνισμό στον τομέα των τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών στις παγκόσμιες και τις εγχώριες αγορές. Στην έκθεση υπενθυμίζεται η σημασία της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών και της πράξης για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, παράλληλα με τη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.
Αναγνωρίζεται επίσης η ανάγκη αξιοποίησης εταιρικών σχέσεων με τη βιομηχανία για την επιτάχυνση της ανάπτυξης τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών και την ενίσχυση της μεταποιητικής βάσης της ΕΕ. Σημαντικό ρόλο θα παίξουν βιομηχανικές συμμαχίες όπως η ευρωπαϊκή συμμαχία για τους συσσωρευτές, η ευρωπαϊκή συμμαχία για το καθαρό υδρογόνο, η συμμαχία της βιομηχανίας ηλιακών φωτοβολταϊκών, η βιομηχανική συμμαχία της αξιακής αλυσίδας των ανανεώσιμων καυσίμων και των καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και η συμμαχία για τους μικρούς δομοστοιχειωτούς αντιδραστήρες.
Οι διάλογοι της Επιτροπής για την καθαρή μετάβαση με τη βιομηχανία και τους κοινωνικούς εταίρους θα στηρίξουν την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Καίριο ρόλο θα έχει επίσης το Ταμείο Καινοτομίας, με εκτιμώμενο προϋπολογισμό περίπου 40 δισ. ευρώ έως το 2030. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου, η οποία χρηματοδοτείται από το Ταμείο Καινοτομίας του ΣΕΔΕ της ΕΕ, έχει τεθεί σε λειτουργία και έχει διεξαγάγει έναν πρώτο επιτυχημένο γύρο δημοπρασιών σε επίπεδο ΕΕ με τις οποίες διατέθηκαν σχεδόν 720 εκατ. ευρώ σε 7 έργα ανανεώσιμου υδρογόνου στην Ευρώπη.
Ενδυνάμωση των καταναλωτών στην καθαρή μετάβαση
Με νέα νομοθεσία για την αγορά ενέργειας, όπως ο μεταρρυθμισμένος σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, οι πλέον ευάλωτοι καταναλωτές θα προστατεύονται καλύτερα από την αποσύνδεση.
Σε περίπτωση κρίσης των τιμών φυσικού αερίου, τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίζουν μέτρα για την προστασία των καταναλωτών και τη διασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή ενέργεια και βασικές κοινωνικές υπηρεσίες.
Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν παρεμβάσεις στον καθορισμό των τιμών σε επίπεδο λιανικής για την προστασία των καταναλωτών από τις υπερβολικά υψηλές τιμές.
Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα θα αποτελέσει επίσης βασικό μέσο για την κινητοποίηση τουλάχιστον 86,7 δισ. ευρώ κατά την περίοδο 2026-2032, με χρηματοδότηση από τα έσοδα του ΣΕΔΕ και με τουλάχιστον 25 % συγχρηματοδότηση από τα κράτη μέλη.
Το Ταμείο θα στηρίζει διαρθρωτικά μέτρα και επενδύσεις σε ανακαινίσεις ενεργειακής απόδοσης, πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και ενεργειακά αποδοτική στέγαση, καθαρή θέρμανση και ψύξη και ενσωμάτωση ανανεώσιμης ενέργειας, καθώς και στην κινητικότητα και τις μεταφορές μηδενικών και χαμηλών εκπομπών. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να παρέχεται προσωρινή άμεση εισοδηματική στήριξη.
Αυτή η έκθεση δημοσιεύεται κάθε έτος με σκοπό τον απολογισμό της προόδου της ΕΕ ως προς την επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης.
Μετά την περσινή έκθεση για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης, που αφορούσε τις προκλήσεις και τα επιτεύγματα κατά την περίοδο 2020-2023, η φετινή έκθεση παρέχει ενημέρωση σχετικά με το πώς η ΕΕ ενήργησε με επιτυχία απέναντι σε πρωτοφανείς εξελίξεις και προκλήσεις κατά το τελευταίο έτος της θητείας της παρούσας Επιτροπής.
Στο πρώτο μέρος της έκθεσης παρατίθεται ο τρόπος με τον οποίο οι υψηλές φιλοδοξίες για την ενέργεια και το κλίμα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας αποτέλεσαν τη βάση για τη στρατηγική της ΕΕ για την αντιμετώπιση κρίσεων και το σχέδιο REPowerEU.
Περιγράφονται επίσης βήματα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Στο δεύτερο μέρος αναλύεται η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά την υλοποίηση της Ενεργειακής Ένωσης και στις πέντε διαστάσεις της: 1) ασφάλεια, αλληλεγγύη και εμπιστοσύνη· 2) πλήρως ενοποιημένη εσωτερική αγορά ενέργειας· 3) ενεργειακή απόδοση· 4) δράση για το κλίμα και απανθρακοποίηση της οικονομίας· και 5) έρευνα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα.
Η φετινή έκθεση συνοδεύεται από παράρτημα που περιέχει πληροφορίες σχετικά με τα εθελοντικά και εθνικά καθεστώτα βιοενέργειας στα κράτη μέλη.
Α.Χ.Α ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ
Χάρης Δούκας: Συνεργασία αποτελεί για μένα αυτό που λέω “ενώνουμε δυνάμεις”
